SCHILDERIJEN VAN DE GROTE KERK.
Van de Grote Kerk zijn verschillende schilderijen gemaakt. Een aantal wordt hier besproken.
Op het bekende schilderij van Jacob van Ruijsdael uit ca 1668-1670 staat het bovenste puntje van de toren van de kerk al afgebeeld.In 1862 schilderde Cornelis Springer (1817-1891) een gezicht op Wijk gezien vanuit de Singel. Op dit schilderij is boven de zuidbeuk van de kerk nog een zadeldak geschilderd. In werkelijkheid is het binnenste dakvlak vervangen door een plat dak. Het dak boven het middenschip is op het schilderij niet te zien. Het spitse torentje op de kerktoren is aan de linkerkant geschilderd, terwijl het in werkelijkheid rechts zit. Het is bekend dat Cornelis Springer niet exact de werkelijkheid weergaf. Vooral in zijn begintijd “shopte” hij de bruggen, gevels en poortjes voor zijn stadsgezichten vaak bijeen tijdens zijn reizen langs dorpen en steden. Vanaf ca. 1850 ging hij al meer naar de realiteit schilderen, al paste hij de details nog wel aan. Er wordt vanuitgegaan dat het gezicht op Wijk in grote lijnen wel overeenkomt met de realiteit maar in detail hiervan wel af zal wijken. Toch is het een mooi schilderij en is het een aantal jaren geleden nog verkocht voor € 84.225,-.
De Wijkse schilder Jan Roelof van Nijendaal (1880-1975) heeft ca. 8 schilderijen gemaakt van de Grote Kerk. Twee van deze schilderijen zijn hierbij afgebeeld. Eén van de buitenkant en één van de binnenkant van de kerk. In 1944 schilderde hij de kerk gezien vanuit de hoek Klooster Leuterstraat/Plantsoensteeg. Hij maakte dit schilderij in de Tweede Wereldoorlog voor de wijnhandelaar Frits Thieme, die toen in de Nederhoff aan de Markt woonde. In de oorlog had het gezin Van Nijendaal het niet breed. Hun 18 jarige zoon Jantje Jan van Nijendaal was op 30 januari 1945 door de Duitsers gefusilleerd en de zonen Jaap en Henk Van Nijendaal zaten in het verzet. Thieme heeft Van Nijendaal in de oorlog geholpen met leeftocht voor zijn gezin. Thieme zat in de kerkenraad van de Hervormde Gemeente. Daar Van Nijendaal geen geld had en toch een tegenprestatie wilde doen, stelde hij voor om een schilderij voor Thieme te maken. Hierop stelde Thieme voor om dan de Grote Kerk als onderwerp te nemen. En zo is dit schilderij ontstaan. Behalve de kerk staat ook het huisje van de klompenmaker Van Haarlem op het schilderij.
Op het tweede schilderij uit 1946 staat het interieur van de kerk. Hierop is goed te zien dat de tekst met de Tien Leefregels op de oostgevel nog geheel onder de witte kalklaag is verborgen. Tijdens de kerkrestauratie is in 1974 deze tekst pas ontdekt en in 1976 gerestaureerd. Verder hebben de balken boven het middenschip tussen de binnenmuren van de noord- en zuidbeuk nog een mooie rechthoekige vorm. Momenteel zijn deze balken grillig van vorm. Tijdens de restauratie vond architect Wijma dat de rechthoekige planken, die om de balken zaten, verwijderd moesten worden, zodat de oorspronkelijke vorm van de balken te voorschijn kwam. De balken zijn ca. 500 jaar geleden als tijdelijke maatregel aangebracht, omdat men van plan was om een stenen gewelf te maken boven het middenschip. Daar het stenen gewelf nooit gerealiseerd is, zijn deze balken blijven zitten en noodzakelijk om de binnenmuren in evenwicht te houden.
Jan Roelof van Nijendaal schilderde zo goed mogelijk de realiteit in tegenstelling tot Cornelis Springer.
Vermoedelijk omstreeks 1950 heeft Jan Simon Knikker junior (1911-1990) de kerk in Wijk ook geschilderd. Hij heeft bij het gezicht op Wijk vanuit de haven helemaal zijn fantasie uitgeleefd en de Grote Kerk van een koor voorzien, dat al in 1579 is verbrand. Op 9 februari 1911 werd de schilder in Leiden geboren en heeft van 1928-1932 zijn opleiding gekregen op de Academie voor Beeldende Kunst in Den Haag. Zijn vader Jan Simon Knikker senior was ook kunstschilder. Jan jr. woonde en werkte in Wassenaar en Voorschoten tot hij in 1937 naar Den Haag verhuisde. In figuratieve trant schilderde hij landschappen en stadsgezichten en wordt gezien als een navolger van de Haagse School. Hij werkte veel voor de kunsthandel en zijn stadsgezichten zijn vooral in het buitenland nog steeds erg gewild. In de jaren 1930-1940 werden de schilderijen door de kunsthandel voor rond de tien gulden verkocht. Momenteel liggen de prijzen voor zijn schilderijen tussen de € 500,- en € 3.000,-. Jan leefde als een bon-vivant, zat altijd goed in het pak, dronk op gezette tijden zijn borreltje en was erg gehecht aan zijn vaste merk sigaretten. Tot in zijn laatste levensjaren had hij genoeg opdrachten om te genieten van de genoegens van het leven. Hij werkte uitsluitend overdag, want hij vond het uit den boze om te schilderen bij kunstlicht. Toen hem gevraagd werd waarom hij en zijn vader nooit hadden geëxposeerd, antwoordde hij: “De grootste expositie van ons werk is te vinden in de zeer vele woonhuizen waar een schilderij van ons hangt. Helaas zijn deze tentoonstellingen niet openbaar.” 
De kunstschilder Gerrit de Vries (geboren in 1946, werkend in Drachten) was in februari en maart 2011 een aantal keren in Wijk bij Duurstede in verband met het afleveren van zijn werk in een galerie.
Hij was direct getroffen door de mooie Grote Kerk en voelde zich uitgedaagd door de prachtige spiegelingen van de imposante houten deur van de toreningang van de kerk. In 2011 heeft hij dan ook een schilderij van deze deur gemaakt met de naam “Passanten in Wijk bij Duurstede”. Gerrit de Vries is autodidact en representant van het fantastisch realisme, een stroming die als kenmerk heeft, dat aan de realiteit fantasie-elementen worden toegevoegd, waardoor er een realiteit ontstaat die wel mogelijk kan zijn, maar toch onwaarschijnlijk is, hetgeen vervreemdend werkt. Zo schilderde hij ballonnen aan de bovenkant van dit schilderij en twee grasveldjes naast de deur als de fantasie-elementen. Bovendien ook nog twee naar voren lopende muren. De toreningang zelf is zeer natuurgetrouw geschilderd. Dit schilderij was in 2012 te koop in de Wijkse galerie De Bekoring voor € 5.500,-.
Uit de hier beschreven schilderijen blijkt dat de Grote Kerk in het verleden en heden steeds de aandacht van kunstschilders heeft getrokken. De ene schilder probeert zo natuurgetrouw te schilderen en de andere voegt er kunstzinnige elementen aan toe.
De kerkarchivaris, 18 juni 2014
Ton Gelok